Geçici iş göremezlik hali, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği m. 13’e göre; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir. Geçici iş göremezlik ödeneği, sadece sigortalıya ödenir.
GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK TANIMI
Geçici iş göremezlik hali, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği m. 13’e göre; sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama halidir. Geçici iş göremezlik ödeneği, sadece sigortalıya ödenir.
Hastalanan sigortalı, işyerindeki çalışmasını sürdüremediği zaman bu çalışmasından ötürü elde ettiği kazancı da kaybetmektedir. SGK tarafından hastalık sigortasından karşılanan iş göremezlik ödeneği, hastalığı nedeniyle çalışamayan sigortalının bu geçici gelir kayıplarını karşılamayı amaçlar. (SSGSSK-m. 16/II)
Geçici iş göremezlik geliri kısa vadeli sigorta kollarına ödenecektir. Kısa vadeli sigorta kolları ise; iş kazası ve meslek hastalığı sigortası, hastalık sigortası, analık sigortasıdır.
Hastalık durumunda işverenin kural olarak ücret ödeme borcu bulunmamaktadır. Sigortalının bu ücret kaybı, geçici iş göremezlik ödeneği ile karşılanır ve iş göremezliğin devam ettiği her gün için ödenir. Bu sürenin azami bir sınırı yoktur.
Hastalık sigortası kapsamında ödenen geçici iş göremezlik ödeneği hakkındaki hukuki düzenlemeler aşağıdaki gibidir;
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği
İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumuna Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ
2011/50 sayılı Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulamaları Hakkında Genelge
2012/28 sayılı E-Ödenek Programı Hakkında Genelge
GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ HAK KAZANMA KOŞULLARI-(HASTALIK SİGORTASI KAPSAMINDA)
Hastalık Sigortası kapsamında, geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanma koşulları şunlardır;
Hastalanma
Hastalık, kanunun 15. Maddesinde iş sözleşmesine dayanarak çalışanlar ile bağımsız çalışan sigortalıların iş kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğe neden olan hastalıklar olarak tanımlanmıştır.
Yani, yasa ile güvence altına alınan olay tıbbi anlamdaki tüm hastalıkları kapsar; bu konuda hiçbir ayrım ve sınırlama söz konusu değildir. Tıbbi bakım ve tedavi gerektiren tüm bedensel ve ruhsal bozukluklar, nedenleri ve türleri ne olursa olsun hastalık sigortasının kapsamına girer.
Yıllık izin süresince prim ödeme yükümlülüğü devam ettiği için; bu süre içinde hastalanan sigortalı diğer koşulların gerçekleşmesi halinde geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilecektir.
Hastalanan kişinin SSGSSK. m.4/I,a ile m.5 kapsamında sigortalı olması ve bu niteliğini yitirmemiş olması gerekir.
Kısa Vadeli Sigorta Kolları Uygulama Tebliği’nin 5. maddesinde Kısa vadeli sigorta kolları bakımından sigortalı sayılanlar sıralanmıştır.
Buna göre hastalık sigortası kapsamında geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanacak sigortalılar;
İş sözleşmesine göre çalışan sigortalılar,
Meslekî Eğitim Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler,
Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri,
İşçi sendikaları ve konfederasyonları ile sendika şubelerinin başkanlıklarına ve yönetim kurullarına seçilenler,
Bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından belirlenen film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar
Büyükelçilik, konsolosluk mensuplarının özel hizmetlerinde çalıştırılanlardan gönderen devlette veya üçüncü bir devlette sigortalılıklarını belgeleyemeyenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken buralarda çalıştırılan Türk vatandaşlar,
Mallarının Korunması Hakkında Kanuna göre, çiftçi malları koruma başkanlıkları veya meclisleri tarafından çalıştırılan koruma bekçileri,
Umumi Hıfzıssıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar,
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler,
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre geçici personel olarak çalışanlar.
Geçici İş Göremezlik Halinin İki Günden Fazla Sürmesi
Kanun’un 18. Maddesine göre; sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmesi için hastalık halinin 2 günden fazla sürmesi gerekir. Diğer bir anlatımla, geçici iş göremezlik ödeneği, iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere ödenir. Sigortalının istirahat süresi, 2 gün veya daha az ise kendisine hastalık sigortasından geçici iş göremezlik ödeneği verilmeyecektir.
Geçici iş göremezlik raporu hastalık sigortası kapsamında alınmışsa bir ve iki günlük raporların SGK sisteme girişine gerek yoktur. İş kazası ve meslek hastalığına bağlı 1 ve 2 günlük istirahat raporları için ise mutlaka giriş yapılmalıdır.
Emekli olan çalışanların ise hastalık sigortası kapsamında almış oldukları istirahat raporları süresi kaç gün olursa olsun çalışılmadığına dair bildirim girişi yapılmayacaktır.
Üç Günden Az Süreli İstirahat Raporu Sorunu :
2 veya daha az süreli istirahat raporu aldığı için SGK tarafından kendisine geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyen, bu istirahat süresi boyunca işyerinde de çalışmayan işçiye;
İşveren atıfet yani yardım olarak ücretini ödeyebilir. Buna engel bir durum bulunmayıp tamamen işverenin isteğine bağlı bir durumdur.
Eğer işçi ile işveren arasında yapılmış bir iş sözleşmesi/hizmet akdi varsa veya işçi toplu iş sözleşmesi kapsamında bir işyerinde çalışıyorsa ve iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesinde, işçinin geçici iş göremezlik ödeneği alamadığı iki günlük istirahat süresi için işverence işçiye ücretinin ödeneceğine dair bir hüküm varsa, bu durumda işverenin işçiye söz konusu iki gün için ücretini ödemesi gerekir.
İşveren kendi isteğiyle söz konusu iki günlük istirahat süresi için işçiye ücret ödemek istemese, ayrıca bu konuda herhangi bir iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi hükmü bulunmasa dahi, eğer işçinin ücreti aylık olarak (matbu) belirlenmişse bu durumda da söz konusu iki gün için işverenin işçiye ücret ödemesi gerekir.
İş Kanunu’nun 48. maddesine göre;
“İşçilere geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi gerektiği zamanlarda geçici iş göremezlik süresine rastlayan ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatilleri, ödeme yapılan kurum veya sandıklar tarafından geçici iş göremezlik ölçüsü üzerinden ödenir. Hastalık nedeni ile çalışılmayan günlerde Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneği aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edilir.”
Bu durumda, hastalık nedeniyle çalışılmayan günlerde SGK tarafından ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin aylık ücretli işçilerin ücretlerinden mahsup edileceği belirtildiğine göre, SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmeyen günler için aylık ücretli işçilerin ücretlerinden herhangi bir kesinti yapılamayacağı, yani işçi işyerinde çalışmamış olsa dahi geçici iş göremezlik ödeneği alamadığı istirahatlı günler için işçiye ücretinin ödenmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca yine İş Kanunu’nun 49. maddesinde “Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçilere…” denerek aylık ücretli işçilere hastalık durumunda da ücretlerinin tam olarak ödeneceği belirtilmiştir.
Bu zorunluluk, ücreti aylık olarak belirlenen işçiler için söz konusu olup, günlük yevmiye ile çalışan işçiler açısından ise böyle bir zorunluluk söz konusu değildir.
İstirahat Raporunun Kurumca Yetkilendirilen Hekim veya Sağlık Kurullarından Alınması
İş göremezlik durumunun, Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından alınması zorunludur.
Bunların dışında kalan hekim veya sağlık kurulları tarafından verilen ve istirahat süresi on günü geçmeyen raporlar, Kurumca yetkilendirilen hekim tarafından; on günü aşan raporlar ise sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli sayılır.
Ancak, Kurumca yetkilendirilen sağlık tesisleri dışındaki sağlık tesislerinde yapılan tedavinin aciliyetinin Kurumca belirlenecek sağlık tesisince kabul edilmesi halinde istirahat raporlarının ayrıca tasdikine gerek duyulmaz.
İstirahat raporlarında sigortalının çalışıp çalışamayacağı veya kontrol muayenesinin yapılıp yapılmayacağı hususu belirtilir. İstirahat raporunun bir nüshası işyerlerine ibraz edilmesi için sigortalılara verilmek, bir nüshası Kuruma gönderilmek üzere en az iki nüsha olarak düzenlenir.
Kontrollü istirahat verilmesi halinde geçici iş göremezlik belgesi üç nüsha olarak düzenlenecek, asıl düzenlenen nüsha sağlık tesislerince Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğüne gönderilecek, ikinci ve üçüncü nüsha ise kontrol muayenesine gelirken getirmesi için sigortalılara verilecektir. Sigortalılar kontrol için geldiklerinde istirahatlerinin uzatılması gerekiyor ise, belgenin ikinci nüshası sağlık tesislerince SGK İl Müdürlüğüne gönderilecek, üçüncü nüsha sigortalılara verilecektir.
Tek hekim ayaktan tedavilerde tedavi altına aldığı sigortalıya bir defada en çok 10 gün istirahat verebilir ve kesintisiz bunu bir defa tekrarlayabilir. Tek hekimden iki defa istirahat almış olan sigortalının tedavisine devam edilmesi gerektiği takdirde, sigortalı Kurumca yetkilendirilen sağlık kuruluna sevk edilir.
Sigortalılara bir takvim yılı içinde tek hekim tarafından ayaktan tedavilerde verilecek istirahat sürelerinin toplamı 40 günü geçemez. Bu süreyi aşan istirahat raporları sağlık kurulunca verilir.
Sigortalılara tek hekim tarafından istirahat verilmesi durumlarında, sigortalının çalışmaya başlayabileceği tarih, sigortalının istirahatli kılındığını gösteren belgede hekim tarafından; istirahat, sağlık kurulu tarafından verilmişse çalışabileceği tarihin sağlık kurulu raporunda belirtilmesi, istirahat verilmemesi durumlarında da çalışabilir belgesinin düzenlenmesi gerekir.
Kurumca yetki tanınan işyeri hekimi bir kerede en fazla 2 gün istirahat verebilir.
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri çerçevesinde akit ülke sigorta kurumu mevzuatına göre düzenlenmiş ve sözleşmenin uygulanmasına ilişkin formülerlerle Kuruma bildirilmiş ayaktan veya yatarak tedavilerde verilen istirahat raporları aynen kabul edilir.
İş sözleşmesine bağlı olarak çalışan (4-a) ve işverenleri tarafından yurtdışında görevlendirilen sigortalılar ile bağımsız çalışan (4-b) ve yürütmekte oldukları iş veya çalışma konuları nedeniyle yurtdışında bulunan sigortalılara ve Kanunun 5 inci maddesi (g) bendi kapsamındaki sigortalılara ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki tedavileri sonucu verilen istirahat raporlarının ilgili ülke mevzuatına uygun olduğunun ülkemiz dış temsilciliklerince onanması halinde, Kurumca yetkilendirilen hekim ve sağlık kurullarının ayrıca onayı aranmaz. Sigortalıların bu durumlar dışında yurtdışında bulundukları sırada gördükleri tedavi sonucunda aldıkları raporlar; on günü geçmeyen raporlar Kurumca yetkilendirilen hekim tarafından; on günü aşan raporlar ise sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli sayılır.
Prim Ödeme Koşulu
Sigortalının hastalık sigortası kapsamında, iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilmesi için, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması gerekir. ...
